افسردگی

دنیای امروز دنیای پر رمز و رازی است . شاید میپرسید چرا ؟ با کمی فکر کردن به رمز و راز این دوره پی خواهیم برد . شاید از پدر بزرگ و مادر بزرگ های خود شنیده باشید که دوران جوانی خود را چگونه گذرانده اند و اینکه علی رقم اینکه امکانات زیادی در زندگی نداشتند اما از اختلالات روحی و روانی هم خبر چندانی نبود . شاد بودند و بی غل و غش .

اما چرا در عصر و دوره ای که ما زندگی میکنیم انقدر مشکل وجود دارد . واقعیت این است که تکنولوژی مانند یک چاقو هم سودمندی و هم معایبی دارد . سودمندی آن میتواند مواردی از قبیل دقت و سرعت بالاتر و امکانات بیشتر برای زندگی بهتر باشد و خستگی جسمی کمتر و به ظاهر اوقات بیشتر برای فراغت و لذت بردن . اما بعد دیگر آن میتواند مشکلاتی هم داشته باشد که با توجه به موضوع بحث ما ، موردی که میتوانیم به آن اشاره نماییم این است که درست است که خستگی جسمی کمتری برای ما ایجاد شده است ، اما خستگی روانی و بی حوصله گی و افسردگی و … را نیز بهمراه دارد .

در عصر امروز بنا به دلایلی که به اختصار در بالا ذکر شد ،کلمه ی افسردگی زیاد به گوش ما میخورد و یکی از بیماریهای شایع روانی اختلال افسردگی میباشد که البته این اختلال با توجه به تحقیقات روز ، بصورت یک طیف درامده ، یعنی اینکه یک خطی را در نظر بگیریم که یک سر آن کم و سر دیگر بیشترین مقدار است که در دو سوی این خط افسردگی وجود دارد و یک سر آن افسردگی کم و سر دیگر آن افسردگی زیاد است . این بیماری به حدی شایع شده که به آن سرماخوردگی روانی هم میگویند . برای این اسم سرماخوردگی داده اند که خیلی شایع است و مثل سرماخوردگی که اکثر زیادی از افراد به آن مبتلا میشوند ، افسردگی هم اکثر زیادی از افراد به آن مبتلا  میشوند ، و البته جای امیدواری این استکه وقتی وسعت آن به این حد باشد ، طبیعتا راه درمان آن نیز توسعه و پیشرفت خواهد داشت .

در مقاله زیر ابتدا مختصری در باره افسردگی صحبت میکنیم و بعد از ان انواع افسردگی را نام برده و بعد از ان مختصری درباره هر نوع افسردگی توضیح داده و شیوه ی درمان آن را نیز توضیح میدهیم . که امیدواریم که برای شما موثر واقع شود .

اختلال خلقی چیست؟

اختلال خلقی اعم از افسردگی یا دو قطبی از مدتها قبل جزء پرکاربردترین اختلالات روانی در تشخیص گذاریهای متخصصین بهداشت روانی بوده است . امروزه این دسته از اختلالات در صف اول اختلالات تشخیصی در مراکز درمانی و بیمارستان ها هستند و در براساس راهنمایی تشخیصی آماری اختلالات روانی DSM5 طبقه ی تشخیصی اختلالات خلقی به دو طبقه ی مجزا اختلالات دو قطبی و اختلالات مرتبط با آن و اختلالات افسردگی تقسیم شده است .

خلق را میتوان به اینصورت تعریف کرد : یک هیجانی که دررفتار افراد اثر میگذارد و به ادراک او از دنیا رنگ و لعاب می دهد . اختلالات خلقی ، که گاهی به آن اختلالات عاطفی هم میگویند یک طبقه مهم از بیماریهای روانی را تشکیل می دهند که شامل اختلالات افسردگی عمده و اختلال دو قطبی و سایر اختلالات تشکیل شده .

برای توصیف خلق میتوان از صفاتی مانند افسرده (Depressed) ، عمگین (Sad) ، دیسترس (Distressed) ، تحریک پذیر(Irritable) ، تسکین ناپذیر(Disconsolate) ، از شادی بال درآوردن (ٍelated) ، شیدا (Manic) ، مسرور (Gleeful) استفاده کرد . مثلا این صفات را به صورتهای زیر میشود مشاهده کرد : چهره ی ناراحت ، احساس ناامیدی کردن که البته یک احساس درونی است ، نوسان زیادی در رفتار فرد باشد یعنی شادی زیاد و بعد ناراحتی زیاد .این رفتارها را می شود با تغییراتی در فعالیت های فیزیکی ، شناختی و اعمال نباتی مشاهده کرد .

طبقه تشخیصی اختلالات افسردگی شامل :

• اختلال خلق نا منظم مخرب .
• اختلال افسردگی اساسی
• اختلال افسردگی پایدار ( دیس تایمی)
• افسردگی پیش از قاعدگی
• اختلال افسردگی پس از زایمان
• اختلال افسردگی آتیپیک
• اختلال افسردگی فصلی
• اختلال افسردگی اتکایی (انگل واره – بیمارستان زدگی)
• اختلال دمانس کاذب

اختلال بی نظمی خلق مخرب

این اختلال به تازگی به DSM5 اضافه شده است و مشخصه های اصلی آن عبارت است از:

• این اختلال با واکنش های انفجاری و توان متوسط سه بار یا بیشتر در هفته آخر در کودکان همراه است . که حداقل یک سال ادامه دارد طغیان های خشم مکرر و شدید کلامی رفتاری و از نظر شدت یا مدت بی‌تناسب با موقعیت است همچنین پرخاشگری ها با سطح رشدی کودک نیز ناهماهنگ است .
• این اختلال حداقل در دو موقعیت از زندگی کودک وجود دارد .
• این اختلال اولین بار قبل از چشم یا بعد از ۱۸ سالگی تشخیص داده نمی شود و سن شروع قبل از ده سالگی است این افراد نباید به مدت بیش از یک روز علائم مانیا یا هیپومانیا یا دوره مختلف داشته باشند و در این حالت انفجار های خشم به حساب تحریک‌پذیری درمان یا هیپومانیا گذاشته می‌شود.
• ویژگی همان خواهی که در افراد مبتلا به اوتیسم دیده می شود و افتراق میان اتیسم و این اختلال است کودک مبتلا به اوتیسم به تغییر علاقه ندارد و کوچکترین تغییر در محیط زندگی را با پرخاشگری شدید و حرکات قالبی همراه با آسیب زدن به خود پاسخ می دهد .
• کودک مبتلا به اضطراب جدایی هنگام جدایی از والدین برای پرهیز از جدایی واکنش خشم نشان می دهد یکی از علائم اختلال پس از سانحه ، گوش به زنگی است .این گوش به زنگی فرد را خسته و فرسوده و تحریک پذیر می کند .
• لذا این افراد توانایی کنترل خشم خود را ندارد همانطور که گفتیم فرد حداقل ۳ بار در هفته انفجار شدید خشم دارد که خشم خود را به صورت کلامی یا رفتاری مانند پرت کردن شکستن و هول دادن بروز می‌دهد در فاصله این انفجار های خشم میز کودک به صورت کلی خشمگین تر از همسالان خود است.

با توجه به اینکه علت اختلال نامنظمی خلقی اخلال گران هنوز به خوبی مشخص نشده درمان این اختلال بر اساس تلاش برای کاهش نشانه ها گذاشته شده است .

دارو درمانی یکی از شیوه های موثر برای آن می باشد .

 دیگر روش مداخلات روانی-اجتماعی مانند روان درمانی شناختی-رفتاری احتمالاً می‌تواند یک عنصر اصلی در درمان کودکان و نوجوانان مبتلا به این اختلال باشند .

اختلال افسردگی اساسی ( عمده)

پیش سر اختلال افسردگی عمده و اختلال دو قطبی را به اختلال جداگانه در نظر نمی گرفتند ، ولی مدتی است که این دو اختلال جداگانه در نظر گرفته می شود .

 تاریخچه اختلالات خلقی داستان پادشاه اتلو و  همچنین ماجرای خودکشی آژاکس بر حماسه ایلیاد اثر هومر که  افسردگی را توصیف می کند. حدود ۴۰۰ سال قبل از میلاد بقراط حکیم اصطلاح مانیا یا ملانکولیا را به کار برد تا آشفتگی های روانی را توصیف کند .حدود سال ۳۰ میلادی پزشک رومی به نام سلسوس ملانکویا را نوعی افسردگی ناشی از صفری سیاه معرفی کرد.  اولین کتاب به زبان انگلیسی که به طور کامل به موضوع افسردگی پرداخت ،کتاب رابرت برتون بود در سال ۱۸۴۵ فردی به نام ژول فارله عارضه ای به نام جنون ادواری را توصیف کرد که در آن بیماران به طور متناوب دوره ای از خود افسردگی و مانیا را نشان می دادند

• اختلال افسردگی اساسی یا عمده بدون هرگونه سابقه ابتلا به یا مخلوط یا هیپو مانیک روی می دهد .
• دوره افسردگی عمده یا اساسی باید حداقل دو هفته طول بکشد .
• افرادی که مبتلا به افسردگی اساسی محسوب می‌شوند که حداقل چهار علامت از یک مجموعه علامت را تجربه کنند از جمله :
• تغییر در اشتها و وزن ،
• تغییر در خواب ،
• در فعالیت های بیداری بی انرژی بودن ،
• احساس گناه و عذاب وجدان ،
• دشوار بودن تفکر تصمیم‌گیری ،
• افکار مکرر درباره مرگ یا خودکشی را تجربه کنند.

 علامت اصلی افسردگی

افسردگی اساسی شدید لحظاتی از اکثر موقعیت ها یا فعالیت های لذت بخش می‌باشد در تشخیص گذاری افسردگی اساسی حداقل دو هفته در این دوره فرد لااقل ۵ علامت  یا بیشتر در طول یک دوره دو هفته حضور داشته باشند و نشان می‌دهد که عملکرد فرد با عملکرد قبلی او متفاوت است حداقل یکی از معیار ها خلق افسرده و از دست دادن علاقه لذت باشد ، در طول روز و تقریباً هر روز خلق افسرده دارد این موضوع را خودش اظهار می‌کند و می‌گوید احساس می‌کند غمگین و ناامید است یا دیگران را اینطور توصیف می کنند که دائم من گریه می کند و یا در شرف کریه کردن است یا چشم هایش همیشه پر اشک هستند در مورد کودک و نوجوان این حالت می‌تواند به صورت زودرنجی یا زود خشمی خودش را نشان دهند فرد بیشتر طول روز را فعالیت ها به شدت بی علاقه است که این موضوع را هم خودش بیان می‌کند هم دیگران . به طور چشمگیر چاق میشود یا بدون گرفتن رژیم غذایی به طور چشمگیر لاغر می‌شود ،  که این برمیگردد به پر اشتهایی یا کم اشتهایی همینطور در مورد خواب پرخوابی یا بی‌خوابی پرتحرکی یا کم تحرکی روانی هر روز احساس می کند بی حال  است ،  یا انرژی خود را از دست داده احساس بی ارزشی یابی دلیل احساس گناه و عذاب وجدان می‌کند تمرکز حواس خود را از دست داده و به طور دائم به افکار مرگ فکر میکنند.

• خلق پایین
• عدم لذت
• کم اشتهایی یا پراشتهایی
• کم خوابی یا پر خوابی
• کمبود انرژی
• عزت نفس پایین که توام با احساس گناه و پرخاشگری
• مشکل در تمرکز و تصمیم گیری
• کندی روانی و حرکتی
• افکار مربوط به مرگ و خودکشی

فرد در طول زندگی خود هیچ دوره مانیا یا مختلط یا هیپومانیا را تجربه نکرده باشد همانطور که ذکر شد ۵ علامت از علائم بالا را باید داشته باشند که حتماً یکی از این ۵ علامت باید خلق پایین یا بی لذتی باشد تا تشخیص افسردگی اساسی را بگیرد.

در مورد علت افسردگی عوامل زیر را می توان ذکر کرد

ناقل های عصبی:  در افسردگی سرتونین ، نور پی نفرین،  گابا و دوپامین می باشند که همه آنها در این اختلال کاهش می یابد.

 نیمکره های مخ : پژوهش ها نشان داده است که هیجان های ناخوشایند با نیمکره راست و هیجان‌های خوشایند با نیمکره چپ است لذا آسیب نیمکره چپ منجر به افسردگی و آسیب نیمکره راست منجر به مانیا خواهد شد در این میان نقش قشر پیشانی بیشتر از دیگر نقاط مغز است .

مهمترین تغییراتی که در خواب افراد افسرده رخ می دهند عبارتند از این که معمولاً مدت کلی خواب می شود عملاً مرحله ۳ و ۴ خواب nonRem کوتاه میشود و خواب Rem زیاد میشود  .

کورتیزول اصلی ترین هورمون استرس است که در شرایط تنش زا تولید بآن بالا می رود ، تا مقاومت بدن افزایش پیدا کند .  این افزایش باعث کاهش مقاومت و در نتیجه  تضعیف رشد تولید مثل و سیستم ایمنی انجام می شود در افراد افسرده کورتیزول دائم بالاست و فرد بصورت دائمی را تجربه می‌کند ، دائماً در رنج و عذاب است .

علل روانشناختی روان تحلیل گری و روان پویشی : در این مکتب عامل ارضا کننده ابژه یا شیء نامیده می شود . فرد  علاقه به فعالیتهای محبوب خود را از دست داده این موضوع منجر به بروز همزمان غم و خشم درون میشود و به دنبال آن عدم علاقه  از دست رفته را درون سازی میکند و خشمی که معطوف شده بوده را به سمت خود بر می گردند که این امر منجر به افسردگی میشود.

بالبی معتقد است که افسردگی در صورتی رخ می دهد که دلبستگی اولیه کودک تامین نشده باشد

مکتب شناختی : فرد زمانی که بداند تلاش وی در نتیجه کار تاثیری ندارد به درماندگی آموخته شده می رسد .  فرد افسرده شکست ها را به عامل درونی پایدار و کلی اسناد می‌دهد و موفقیت خود را به عوامل بیرونی و ناپایدار و جزئی ربط می دهد.

برای درمان افسردگی از دو دسته درمان استفاده میشود :

اول درمان زیستی : همانطور که ذکر شد علت افسردگی می‌تواند زیستی باشد . بنابراین برای آن از دارو درمانی استفاده می شود داروهای ماننده SSRIs ، داروهای سه حلقه ای .

شیوه دیگر استفاده از الکتروشوک میباشد .

نور درمانی .

محرومیت از خواب نامتعارف .

 تحریک عصب واگ که عصب واگ عصب شماره ۱۰ مغز و بزرگترین عصب پاراسمپاتیک بدن می باشد می تواند به عنوان درمان های زیستی استفاده شود.

درمان روانشناختی مثل سی بی تی نیز می تواند برای بیماران افسرده مفید واقع شود.  دیگر شیوه‌های درمان روانشناختی روان پویشی فشرده میتواند باشد..

افسردگی دائم ( دیس تایمی )

به اختلال افسردگی دائم یا دیس تایمیا افسردگی مداوم یا مزمن نیست می گویند معمول ترین خصوصیت اختلال افسردگی دائم خلق افسرده است ، که اکثر اوقات روز به این صورت هست .

 نشانه های مرتبط نیز :

• احساس بی عرضگی و بی کفایتی
• احساس گناه
• تحریک پذیری  و خشم انتقام جویی
• از دست دادن علاقه و عدم فعالیت و بازدهی

 این اختلال فرم مزمن اما خفیف افسردگی اساسی است که در بزرگسالان حداقل دو سال و در کودکان و نوجوانان حداقل یک سال است . فرد در این دوره هیچ گاه بیش از دو ماه فارغ از علائم خلقی نبوده است . وجه تمایز اختلال افسردگی دائم از اختلال افسردگی عمده این است که بیماران از اینکه همیشه افسرده بودند شکایت دارند . این بیماری در کودکی و نوجوانی شروع شده یعنی سن پایین و تقریباً قبل از رسیدن به دهه ۲۰ زندگی این اختلال را تجربه می کنند عوامل زیستی برای این اختلال هم شبیه افسردگی عمده می باشد.

در گذشته بیماران مبتلا به اختلال افسردگی دائم هیچ درمانی دریافت نمی‌کردند اما درمان هایی که امروزه برای این اختلال مفید و موثر شناخته شدن عبارتند از:

 شناخت درمانی که در آن به بیماران روشهای جدیدی برای فکر کردن و رفتار کردن یاد داده می‌شود تا جایی گزینه نگرش های غلط درباره خود دنیا و آینده بشوند.

 رفتار درمانی که بر اساس این نظریه قرار دارد ، که افسردگی به علت فقدان یا از دست دادن محرک های تقویت کننده مثبت که بر اثر متارکه یا طلاق  یا واکنش به تغییرات ناگهانی روی می دهد روش های درمانی مختلف و رفتار درمانی روی بعضی اهداف خاص و مشخص تمرکز می‌کنند تا فعالیت ها را افزایش دهند و تجربه های لذت بخش به وجود بیاورند و به بیماران کمک کنند که ریلکس بودن را یاد بگیرند . روش دیگر روان درمانی مبتنی بر افزایش بینش است در این رویکرد تلاش می‌شود تا ایجاد و ادامه نشانه های افسردگی و خصوصیات شخصیتی ناسازگارانه به مناقصات حل شده در دوران کودکی ربط داده شود و در طول درمان ، درمانجو متوجه معادل‌های افسردگی خود میشود.

افسردگی پیش از قاعدگی

افسردگی پیش از قاعدگی یک اختلال جسمی روانی است که با تفکر به سیکل ماهانه تخمک گذاری همراه هستند ، به وجود می آید .

 این اختلال حدود یک هفته قبل از شروع قاعدگی روی می دهد،  وجود حداقل پنج نشانه در هفته آخر پیش از شروع قاعدگی و در اکثر چرخه های قاعدگی از چند روز بعد از شروع قاعدگی بهبود یافته و هفته پس از قاعدگی حداقل ناپدید شود ، یکی یا تعداد بیشتری از نشانه های زیر را داشته باشد .

• ناپایداری عاطفی نوسانات خلقی
• احساس غمگینی و گریه
• حساسیت به طرد تحریک پذیری یا خشم محسوس یا افزایش تعارض های میان فردی و افسرده محسوس
• احساس ناامیدی افکار
• محکوم کردن خود
• اضطراب تنش محسوس یا احساس برانگیخته یا کفری بودن

یکی یا بیشتر از نشانه های زیر وجود داشته باشد تا با نشانه های ملاک قبل ترکیب و در مجموع به پنج نشانه برسد .

• کاهش علاقه به فعالیت معمول (کار ، تحصیل ، دوستان ، سرگرمی ها )
• مشکل ذهنی در در تمرکز
• خستگی فقدان انرژی محسوس
• تغییر محسوس در اشتها پرخوری یا اشتیاق به غذای خاص
• پرخوابی یا کم خوابی
• احساس از توان افتادن یا کنترل نداشتن
• نشانه های جسمانی نظیر التهاب یا ورم سینه درد مفاصل یا از سوله احساس باد کردگی یا افزایش وزن نشانه ها باید در اغلب چرخه های قاعدگی یک ساله گذشته رو ی داده  باشد .

درمان اختلال افسردگی پیش از قاعدگی دارو درمانی با توجه به نظر پزشک می‌تواند یک شیوه برای درمان آن باشد. البته که درمانهای شناختی رفتاری میتواند موثر واقع شود . و البته همراهی و کمک اطرافیان نیز میتواند موثر باشد که با اموزش به خانواده امکان کمک به فرد مورد نظر موثر خواهد بود .

افسردگی پس از زایمان

بسیاری از زنان در دوران بعد از زایمان بعضی نشانه های عاطفی را تجربه می کنند .حدوداً از زمان زایمان تا چهار یا شش هفته بعد از زایمان اکثر زنانی که افسردگی پس از زایمان را تجربه می کنند آن را اظهار می دارند که مشخصه های اصلی آن  :

بی ثباتی هیجانی یا عدم تعادل هیجانی غم و غصه ملال و اندوه سردرگمی زودرنجی هست این احساسات که ممکن است چند روز ادامه پیدا کنند، واکنش به تغییرات سریع در سطوح هورمونی زنان ،  استرس زایمان ، آگاه شدن زنان از مسئولیتی که بچه دار شدن برای آنها ایجاد کرده ربط داده میشود . در چنین مواردی به هیچ گونه مداخله خاص نیاز نیست تنها راه مداخله آموزش دادن به مادر برای آشنا شدن با این وضعیت استرس از است ا. گر نشانه ها بیشتر از دو هفته ادامه پیدا کند توصیه می شود فرد برای ارزیابی افسردگی بعد از زایمان به روانشناس مراجعه نماید.

 پدر نیز ممکن است به مشکلات عاطفی در رابطه با صاحب فرزند دار شدن دچار شود . یک سندروم که در مورد پدران توصیف شده است زمانی است که پدران در طول دوران بارداری به همسر خود یا بعد از به دنیا آمدن فرزند تغییرات خلقی را تجربه می کنند این پدران چند عامل را تجربه می‌کند :

• افزایش مسئولیت
• کاهش فرصت برای تخلیه جنسی ک
• اهش توجه همسران با آنان
• باور به اینکه کودک یک نیروی پیونددهنده قوی در یک زندگی زناشویی نارضایتی بخش است.

افسردگی آتیپیک ؛ ملال هیستروئید و سندروم خستگی مزمن

 در تعریف افسردگی ، کم شدن یا زیاد شدن اشتها  ، کم شدن یا زیاد شدن خواب کم شدن ، یا زیاد شدن وزن به عنوان علائم فیزیولوژیک آن مشخص شده است .  اما اکثر افراد کاهش وزن و اشتها و خواب را نشان می‌دهند .

 اگر یک فرد افسرده فیزیولوژیک زیاد شدن اشتها و وزن را نشان دهد در واقع مبتلا به علائم نباتی معکوس شده که آن را افسردگی آتیپیک نام می برند . معمولاً در کنار این نوع افسردگی اختلال فوبی یا اضطراب  هم وجود دارد .

سندروم خستگی مزمن :

این سندروم مربوط به جوانان موفقی است که مشغله شغلی بالا و درآمد بالا و تنش شغلی دارند این اختلال در این افراد خود را به صورت علائم بدنی مانند درد عضلانی ، کوفتگی و خستگی مزمن نشان می‌دهد همچنین این افراد به محرک‌های حسی مثل نور و صدا خیلی حساس می‌شوند. برای این دسته افراد میتوان از درمان شناختی رفتاری و درمانهای ذهن آگاهی و … استفاده کرد .

افسردگی فصلی

این اختلال اغلب در فصل پاییز و زمستان زمانی که طول شب زیاد است رخ می دهد. در کشورها و مناطق سردسیر یا مکانهایی که طول شب طولانی است این اختلال شایع تر است . در این حالت ملاتونین که همان هورمون خواب و تاریکی است ، بیش از حد معمول است و همین افزایش باعث           افسردگی فصلی می شود . برای درمان آن می توان از نور درمانی استفاده کرد. نکته ی جالب توجه این است که در فصل گرما این افسردگی از بین میرود .

افسردگی اتکایی یا بیمارستان زدگی

 بعد از رد شدن کودک از سن اضطراب جدایی  ، در صورتی که او از داشتن یک مراقب دائمی محروم باشد ،  دچار افسردگی اتکایی یا انگل باره یا بیمارستان زدگی میشود.

 این کودکان در روند امروز رشد دچار اختلال شده و ممکن است به کوتولگی روانی دچار شوند در حرف زدن راه رفتن و کنترل توالت مشکل پیدا کنند .  این اختلال بیشتر در کودکان پرورشگاهی شایع است موثرترین درمان برای این کودکان بازگشت مادر یا مراقبت دائم توسط یک فرد است .  این کودکان با تنش دائمی روبرو هستند بنابراین سطح هورمون استرس در آنها بالا است ،  از آنجایی که هورمون کورتیزول در کارکرد طبیعی هورمون رشد اختلال ایجاد می کند به خاطر استرس دائم این افراد تضعیف رشد در این کودکان دیده می شود. برای این نوع اختلال با توجه به اینکه این مشکل بر اثر عدم وجود مراقب پایدار یا بر اثر مراقب بد در کودک ایجاد شده است ، برای درمان آن میتوان از یک مراقب پایدار و خوب استفاده کرد که همیشه در دسترس باشد و نیاز های کودک را  برآورده کند استفاده کرد.

دمانس کاذب

 این اختلال در افراد مسن اتفاق می‌افتد در افراد مسن اختلال خلقی می تواند خود را به صورت علائم شناختی مانند آلزایمر نشان دهد. دارو درمانی شیو ه ی موثری برای این اختلال میباشد .

جمع بندی

همانطور که گفته شد درمان افسردگی با روش های مختلف امکان پذیر است. افسردگی یک اختلال است که با مغز ارتباط دارد و هر آنچه که درباره درمان و بهبود آن ذکر شد تغییراتی در مغز ایجاد می کند . ما امیدواریم که شما با خواندن ایم مقاله به این نتیجه برسید که افسردگی بیماری روح است . نکته بعدی اینکه با مطالعه این مقاله ما سعی داریم این ذهنیت را برای شما ایجاد کنیم که افسردگی و درمان آن مانند سایر بیماری های پزشکی است و ممنوعیتی منجر به وارد شدن صدمان جبران نا پذیری برای فرد و حتی اطراقیان آن دارد. در صورت بروز هر یک از علایم ذکر شده بیش از ده روز بهتر است به روانشناس مراجعه فرمایید و با بیان شرح احوالات خود از وی کمک بگیرید.