استرس

کلمه ی شایعی که تقریبا همه ی ما از کودک و بزرگسال در طول روز خیلی به گوشمان خورده است ” استرس دارم ” ، در موقعیتهای مختلف مثل در محیط خانه زمانی که داریم کاری را انجام میدهیم ، زمانی که بیرون از منزل هستیم و میخواهیم کاری را انجام دهیم ، زمانی که سر کار هستیم ، زمانی که خودمان را برای آزمون یا موقعیتی خاص آماده میکنیم خیلی این کلمه را استفاده میکنیم .شاید بتوان به این صورت عنوان کرد که استرس با زندگی روزمره ما همراه شده . گاهی اوقات استرس پاسخ طبیعی بدن به موقعیت و وضعیت ناخوشایند و نا پسند است ، و بدن کاری که انجام میدهد یک واکنش مقابله ای از خودش بروز میدهد از قبیل چنگ و گریز که ازاین وضعیت خلاص شود . تا اینجا خیلی هم استرس وسیله ای خوبی به حساب میاید ، اما اگر بیش ازاین ادامه پیدا کند ، زندگی معمولی ما را از روند خودش خارج میکند .

در واقع از اینجا به بعد استرس خوب نیست و ما را اذیت میکند . اینکه استرس چیست ؟ چه انواعی دارد؟ علائم آن چیست ؟ چه عوارضی دارد و راههای درمان آن چیست ؟ مواردی هستند که ما قصد داریم در این مقاله به آن بپردازیم . چنانچه شما هم تمایل دارید دراین مورد اطلاعاتی بدست بیاورید ، لطفا تا پایان این مقاله همراه ما باشید.

 استرس چیست؟

استرس واکنش بدن بصورت عاطفی یا جسمی به فشارهایی است که برای ما وارد میشود .این فشار میتواند بر اثر یک اتفاق بیرونی باشد یا یک موضوع فکری برای فرد ایجاد شده باشد و اصولا ما کنترلی روی آن نداریم و  که واکنش آن همانطور که گفته شد میتواند بصورت عاطفی و هیجانی مثل نا امیدی و عصبی شدن و عصبانیت و خشم باشد یا بصورت جسمی مثل دستپاچی ، ناخن خوردن ، یا علائم جسمانی مثل افزایش فشار خون ، ضربان قلب ، تعریق و … را ایجاد خواهد کرد . بعبارتی میتوانیم بگوئیم که ما دو نوع استرس داریم : استرس خوب یا مثبت و استرس بد یا منفی . زمانیکه فرد دچار استرس میشود ، یا احساس میکند که اتفاق جدید یا غیرمنتظره ای یا تهدید آمیزی رخ داده یا اینکه احساس میکنیم کنترل کمی روی آن داریم در این حالت  بدن با ترشح هورمون به استرس واکنش نشان میدهد و این هورمون باعث هوشیاری بیشتر در فرد میشود و این باعث میشود که یک پیام به مغر مخابره شود و ازطرفی مغز یکسری پیام به اندامهای مختلف بدن ارائه میدهد . از یکطرف به چشم پیام میدهد که مردمک چشم بیشتر باز شود که بهتر بتواند اطراف خود را ببیند ، از طرفی به گوش پیام میدهد که دقت خود را بیشتر کند تا بتواند هر صدایی که ممکن است برایش ایجاد خطر داشته باشد را بهتر بشنود ، از یکسو پیامهایی به قلب به عضلات و غدد تعریقی میدهد که هم افزایش تحرک و انقباض ایجاد شود و ضربان قلب بیشتر شودو عرق زیاد شود که حرارت بدن کم شود و بدن تعادلش را بتونه که حفظ کنه و درنهایت اینکه فرد واکنش حمله یا فرار را از خود نشان میدهد چون یک شرایطی رو بدن دریافت میکند که احساس خطر میکند ، و اقداماتی برای محافظت خود انجام میدهد که این را استرس مثبت میگویند . اما اگر بصورت مزمن در آید، یا استرس زیاد تاثیرات منفی روی فرد باقی میگذارد ، چراکه دائما بدن احساس خطر میکند و بنابرین دائما وادار به مبارزه یا فرار است و مدام هورمونهای استرس را ترشح میکند و این موضوع بعد از مدتی فرد را پای در میاورد که به آن استرس منفی میگویند .

شیوع استرس در مردان بیشتر از زنان است و اینکه ممکن است تا پایان عمر نیز در فرد باقی بماند .

انواع استرس

میتوانیم بگوئیم در حالت کلی استرس را میتوانیم به دونوع تقسیم کنیم . استرس حاد و استرس مزمن .

استرس حاد :

استرسی است که بر اثر یک موضوعی فرد آن را تجربه میکند . مثلا براثر استرس های کوچکی که فرد در طول روز اتفاق میافتد و فرد بر اثر آن موضوع استرس زیادی را تجربه میکند. شاید بتوان گفت که همه ی ما به نوعی این استرس را کم و بیش تجربه میکنیم مثلا دانشجویی که دیر به کلاس خود میرسد یا امتحان دارد یا سمیناری دارد ، فردی که دیر به سرکار خود میرسد یا جلسه مهمی دارد . خوب قاعدتا این سطح از استرس باعث میشود که ما کارهایی را انجام دهیم که آمادگی بیشتری داشته باشیم . اما اگر این سطح از استرس های کوچک ادامه پیدا کند و روی هم انباشته گردد ، درنیتجه ممکن است که برسلامتی فرد اثر منفی بگذارد . التبه که واکنش افراد درمورد استرس حاد متفاوت است اما با راهکارهایی که قابل انجام است میتوان از شدت آن کاست . برای مثال استفاده از روشهایی مثل آرامسازی و یوگا یا مدیریت زمان یا برنامه ریزی را بهره برد .

استرس مزمن

استرس مزمن هم نوع دیگری از استرس میباشد که فرد در یک بازه زمانی طولانی در معرض استرس و فشار زیاد قرار میگیرد . این نوع استرس وقتی طولانی مدت باشد زمینه را برای بروز اضطراب و افسردگی فراهم میاورد . در توضیحاتی که در ادامه خواهیم داد عنوان خواهیم کرد که فرد از ان رنج زیادی میبردو نمیتواند زندگی عادی خود را داشته باشد و از طرفی عوارضی را هم در بدن خود تجربه خواهد کرد .

علائم استرس

همه ی آدمها به یک میزان استرس را تجربه نخواهند کرد و امکان دارد که تعدادی از آنها را فرد تجره کند اما بصورت کلی علائمی را در زیر عنوان میکنیم :

 اضطراب و بی‌قراری

شاید از اولین علامتها برای استرس باشد که فرد معمولا   اضطراب و بیقراری را تجربه میکند . زمانیکه فرد دچار استرس میشود هورمون کورتیزول یکی از شایعترین هورمونهایی است که ترشح میشود برای اینکه این استرس کم شود و بدن تنظیم شود و تعادل آن حفظ شود . بعد از اینکه تهدید برطرف شود ، اثر هورمون نیز در مدت کوتاهی از بین میرود اما اگر استرس طولانی مدت باشد ، این هورمون هم طولانی مدت در بد فرد ترشح میشود و افزایش سطح این هورمون زمینه ساز اضطراب خواهد بود . وقتی که یک موقعیت پرخطر ایجاد میشود در نتیجه استرس در فرد ایجاد میشود و با ایجاد استرس اضطراب در فرد بوجود میاید

افسردگی

اصولا میگونید استرس و اضطراب و افسردگی خواهر دوقلوی هم هستند ، یعنی ازاگر استرس را جایی دیدیم دنبال افسردگی هم بگردیم و برعکس . در تعریف استرس مزمن هم بیان شد که زمانیکه استرس طولانی مدت باشد ، به مرور زمینه ایجاد افسردگی هم در فرد فراهم میشود ، چرا که استرس مزمن وقتی که طولانی مدت باشد به مروز زندگی فرد را خیلی تحت تاثیر خود قرار میدهد و باعث ایجاد فرسودگی و خستگی در فرد میشود و متعاقب آن روی خلق و خوی فرد اثر میگذارد و در نتیجه توان فرد کاهش پیدا میکند و اینها میتواند زمنیه ساز ایجاد افسردگی در فرد شود .

غم و ناراحتی

کسی که استرس را تجربه میکند ، بخصوص برای مدت طولانی باعث ایجاد غم و ناراحتی در فرد میشود . شاید بتوان گفت که فرد چون مدام در حال تجربه استرس است از این وضعیت احساس خوبی نداردو ممکن است بدون مقدمه مثلا گریه کند یا محزون باشد.

حملات پانیک

وقتی فردی دچار استرس میشود دچار تپش قلب میشود و یا ممکن است در سرعت تنفس آن تغییراتی ایجاد شود . اگر این علائم شدید باشد ، میتواند منجر به اختلال وحشتزدگی یا پنیک شود . با استرس مقدار آدرنالین در خون افزایش میابد . افرادی هم که اختلال پنیک دارند ، شدیدا به استرس واکنش نشان میدهند و متعاقب آن میزان آدرنالین بالا میرود و تغییرات فیزیکی در فرد ایجاد میشود .

انقباض غضلانی

استرس باعث ایجاد انقباض عضلانی میشود . انقباض در ماهیچه و احساس درد در آن ( درد در قفسه سینه ، گرفتگی ماهیچه ها ).

کاهش عملکرد سیستم ایمنی

وقتی استرس ایجاد میشود ، بدن برای ایجاد نرمال سازی هورمون کورتیزول ترشح میکند . حالا اگر که استرس زیاد و طولانی مدت باشد ، هورمون کورتیزول هم باید ترشح شود و وقتی که این هورمون مدت طولانی ترشح شود باعث کاهش مقاومت بدن میشود و در نتیجه عملکرد سیستم ایمنی پایین میاید و مقاومت بدن در برابر بیماری و عفونت کاهش پیدا میکند.

واکنش های بدنی (سردید و سرگیجه)

زمانیکه فرد دچار استرس میشود ، در عضلات ناحیه گردن و شانه ایجاد تنش بوجود میاید و این تنش باعث ایجاد فشار در قسمت سر میشود و از طرفی هم چون استرس باعث بهم خوردن تعادل هورمون ها میشود در نتیجه باعث سردرد و سرگیجه و حتی لرزش دست و پا در فرد میشود

خستگی

استرس و تاثیرات فیزیولوژیکی که بر بدن باقی میگذارد ، باعث ایجاد خستگی و ناتوانی جسمی در فرد میشود .

تغییردر خواب

فردی که مبتلا به استرس میشود ، دچار بیخوابی هم به احتمال زیاد میشود . این اختلال در خواب هم در بخواب رفتن فرد و هم در کیفیت خواب تاثیر گذار است . و اگر که این موضوع ادامه دار باشد ، د رنیتجه وضعیت فرد در طولانی مدت خواب خوبی را تجربه نمیکند و علائم بیخوابی را تجربه میکند و همین موضوع باعث خستگی ممتد در فرد نیز میشود . از طرفی هم در روز احساس خستگی و خواب آلودگی دارد .

تغییر در وضعیت گوارشی

فردی که استرس دارد و این استرس هم برای مدت طولانی باشد ، روی سیستم سمپایتک فرد اثر میگذارد و کار اعصاب  سمپایتک تنظیم ضربان قلب ، تنفس ، فشارخون میشود . وقتی استرس ایجاد هورمون کورتیزول افزایش پیدا میکند و از آنجائیکه سیتم عصبی با گوارش هم ارتباط نزدیک دارد ، استرس باعث ایجاد گرفتگی در عضلات گوارشی مثل مری ، معده و روده میشود و فرد دچار تهوع و استفراغ یا اسهال میشود.

فشارخون بالا

فردی که استرس را تجربه میکند به علت تحریک سیستم سمپایتک فشار خون فرد بالا میرود .

تاثیر بر سیستم جنسی و تولید مثل

تاثیر هورمون کورتیزول برعملکرد سیستم تولیدمثل اثر منفی دارد . بر هورمون تستوسترون در مردان اثر میگذارد و میتواند باعث کاهش میل جنسی ردر مردان شود و در زنان هم میتواند چرخه منظم قاعدگی را برهم بزند و یا در میل جنسی زنان تاثیر گذار باشد ویا زمینه ساز بیماری های زنان در خانمها شود.

بعبارتی بطور خلاصه میتوان گفت که استرس علائم جسمانی و عاطفی در فرد ایجاد میکند و علائمی مانند سردرد ، اختلال در تمرکز ، اسهال یا یبوست ، خستگی ، گرفتگی عضلات ، اختلال در خواب ، اختلال در تغذیه ،  اضطراب ، افسرگی خواهد شد .

 

علت استرس

همانطور که ذکر شد استرس می تواند در نتیجه دلایل مختلفی در زندگی همه ما بروز می‎‌کند. که تعدادی از علل بوجود آمدن استرس را میتوانیم به آن اشاره نماییم . عواملی مثل بوجود آمدن تغییرات بزرگ در زندگی مثلا مهاجرت ، یا قرار گرفتن در معرض فشارهای روحی و روانی طولانی مدت و زیاد ، یا مسئولیت پذیری بالا ، بیکاری ، مشکلات اقتصادی ، مشکلات خانوادگی ، بیماریهای جسمی ، مشکلات خانوادگی

عوارض استرس بر سلامتی

با توضیحاتی که در بالا گفته شد ، مشاهده میگردد که استرس میتواند اثر زیادی روی سلامتی فرد باقی بگذارد . بصورت کوتاه میتان گفت که فرد نمیتواند زندگی عادی خود را داشته باشد ، گوش بزنگ است که مبادا مشکلی برای او ایجاد شود ، خواب درستی ندارد و بنابرین نمیتواند در طول روز که نیاز به هوشیاری است و دقت بالا ، او نمیتواند مسئولیت خود را درست انجام دهد ، از طرفی در طول روز احساس خستگی میکند ، از طرفی تمرکز حواس ندارد و زمینه را برای بیماریهای جسمی فراهم میکند ، بیماریهای قلبی عروقی ، دیابت و مشکلات گوارشی . از طرف دیگر بخاطر ترشح هورمون کورتیزول ، سیستم ایمنی فرد کاهش پیدا میکند و در نتیجه بیشتر در معرض بیماریهای میکروبی و عفونی قرار میگیرد. ممکن است دچار فشار خون بالا بشود ، دچار بی اشتهایی یا پرخوری گردد و متعاقب آن دچار افزایش یا کاهش وزن شود ، فرد مدام احساس نا امنی میکند و نمیتواند به خوبی تمرکز داشته باشد و حتی ممکن است دچار فراموشی نیز بگردد . از سوی دیگر فرد برای کاهش استرس ، دست به انجام رفتارهای جایگزین مانند مصرف سیگار ، الکل و مواد مخدر میزند .

درمان و مدیریت استرس

اگر که میزان علائم بدنی در فرد زیاد باشد ، باید به پزشک مراجعه گردد و با توجه به علائم بدنی دارو مصرف شود تا علائم بدنی کاهش پیدا کند .

روش دیگری که برای درمان استرس میتوان از آن بهره برد استفاده از رواندرمانی از قبیل روش درمان شناختی – رفتاری است .

روش دیگری استفاده از شیوه ذهن آگاهی میباشد که میتواند برای کاهش استرس موثر باشد .

تغییر در سبک زندگی مثل ورزش کردن روزانه

تغییر در سبک تغذیه و مشورت با متخصص تغذیه

عدم مصرف الکل و سیگار

قدم زدن و طبیعت گردی

نتیجه گیری

در این مقاله به بررسی استرس پرداختیم و دلایل و علائم آن را با هم بررسی کردیم . تا با افزایش آگاهی بتوان به موقع برای درمان آن اقدام کرد تا شاهد تاثیرات مخربی که استرس میتواند بر سلامت جسم و روح و عملکرد و زندگی فرد وارد مینماید نباشیم . برای این منظور میتوانید از یک متخصص مجرب که در این زمینه کار کرده نیز کمک بگیرید .